ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Μεγαλεπήβολα σχέδια και χρήμα για δίκτυα Ενέργειας και Μεταφορών

Μια συνοπτική ματιά σε βασικά έργα που γίνονται ή σχεδιάζονται στην περιοχή, με μεγάλο ενδιαφέρον για τα μονοπώλια της ΕΕ

Αγωγοί φυσικού αερίου όπως ο TAP, που κατασκευάζεται στην Ελλάδα, σχεδιάζεται να αποτελέσουν τον «κορμό» για επέκταση του δικτύου σε ΠΓΔΜ και άλλες χώρες

MotionTeam

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν μια σειρά από στοιχεία για τις οικονομικές σχέσεις και τα επιχειρηματικά σχέδια ανάμεσα στην Ελλάδα, την ΠΓΔΜ και άλλες χώρες της περιοχής, αν τα διαβάσει κάνεις υπό το φως των ευρωατλαντικών σχεδιασμών που προωθούνται στα Βαλκάνια, μεταξύ άλλων και με τη διευθέτηση του ονοματολογικού ανάμεσα στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ.

Η αστάθεια στο αστικό πολιτικό σύστημα που ακολούθησε τις εθνικές εκλογές στην ΠΓΔΜ (Δεκέμβρης 2016) επέδρασε και στην οικονομία. Είναι ενδεικτικό ότι το πρώτο 9μηνο του 2017, την περίοδο δηλαδή που βρισκόταν ακόμα σε εξέλιξη η «αλλαγή φρουράς» στη διακυβέρνηση της ΠΓΔΜ, η εισροή Αμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) στη χώρα ανήλθε σε μόλις 45,65 εκατ. ευρώ (από 219,66 εκατ. για το αντίστοιχο διάστημα το 2016), σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της ΠΓΔΜ.

Εχοντας ήδη δρομολογήσει αλλαγές που ενισχύουν τις προϋποθέσεις ένταξης της χώρας στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, ο νέος πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ έστελνε το δικό του μήνυμα προς τους «επενδυτές», αμέσως μετά τη συνάντησή του με τον γγ του ΝΑΤΟ στις 18 Γενάρη στα Σκόπια, λέγοντας μεταξύ άλλων: «Ολες οι χώρες της περιοχής επενδύουν τις μεγαλύτερες προσπάθειες να επιταχύνουμε την ευρωατλαντική μας ολοκλήρωση, να ενισχύσουμε την περιφερειακή συνεργασία, την εμπιστοσύνη των πολιτών, των επιχειρηματιών».

Πάνω σε μεγαλεπήβολα σχέδια, που εστιάζουν στα δίκτυα των Μεταφορών και της Ενέργειας,ανταγωνιστικά κυρίως προς τη Ρωσία, εντείνεται η συζήτηση για την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, με τον Ζ. Ζάεφ να εκτιμά ότι η «συνεργασία» στην περιοχή και η «ολοκλήρωση» θα επιταχυνθούν κατά τη διάρκεια της προεδρίας της Βουλγαρίας στο Συμβούλιο της ΕΕ, το α' εξάμηνο 2018. Αλλά και ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Μπ. Μπορίσοφ, μιλώντας στο διεθνές συνέδριο «Ενισχυμένη περιφερειακή ολοκλήρωση των Βαλκανίων», ζήτησε «μεγαλύτερη ενότητα» των χωρών της Βαλκανικής, καθώς αυτό, δήλωσε, θα επιταχύνει την «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της περιοχής».

Από κοντά και ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Ε. Ράμα, που δήλωσε ότι η χώρα του ενθαρρύνεται από το γεγονός ότι η Σερβία και το Μαυροβούνιο διεξάγουν διαπραγματεύσεις ένταξης με την ΕΕ (με ορίζοντα το 2025) και ότι ελπίζει τα Σκόπια και τα Τίρανα να συμμετάσχουν σύντομα στη διαδικασία αυτή. Σε ανάλογο κλίμα, η πρωθυπουργός της Σερβίας Ανα Μπράνμπιτς διαβεβαίωσε ότι το Βελιγράδι έχει δεσμευτεί να συνεργαστεί με τις χώρες της περιοχής και ότι θα αποτελέσει «ενεργό και ισχυρό εταίρο» σε όλα τα έργα υποδομής στα Δυτικά Βαλκάνια.

Μεγάλο ενδιαφέρον για τα δίκτυα Μεταφορών

Οι Μεταφορές αποτελούν έναν από τους κυρίαρχους τομείς στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της ΠΓΔΜ. Μιλώντας τον περασμένο Δεκέμβρη στο διεθνές συνέδριο «Ενισχυμένη περιφερειακή ολοκλήρωση των Βαλκανίων» στη Σόφια, ο Ζ. Ζάεφ τόνισε ότι η ΠΓΔΜ μπορεί να γίνει συγκοινωνιακός κόμβος στα Βαλκάνια, καθώς από εκεί διέρχονται δύο σημαντικοί διάδρομοι: Ο «VIII», που συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με την Αδριατική και τη Βουλγαρία με την Αλβανία, και ο «X», που συνδέει την Ελλάδα με την Κεντρική Ευρώπη.

Η κυβέρνηση προωθεί επίσης το έργο αναβάθμισης της οδικής σύνδεσης ΠΓΔΜ - Κοσσόβου, ως προς το σκέλος Σκοπίων - Μπλάτσε, για το οποίο έχει υποβάλει αίτημα χρηματοδότησης ύψους 1 εκατ. ευρώ στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD). Αντίστοιχα, προωθείται η κατασκευή της σιδηροδρομικής σύνδεσης με τη Βουλγαρία (Μπελιάκοβτσε - Κρίβα Παλάνκα).

Το συνολικότερο σχεδιασμό περιέγραψε ο υπουργός Μεταφορών της ΠΓΔΜ Γκ. Σουγκάρεσκι, σε δηλώσεις του μετά το Συμβούλιο των ομολόγων του της ΕΕ, όπου κλήθηκε να συμμετάσχει τον περασμένο Δεκέμβρη. Οπως είπε, «ο ενοποιημένος χαρακτήρας των διεθνών μεταφορών οδηγεί τα κράτη στην επιθυμία να δημιουργήσουν μια Κοινότητα Μεταφορών μεταξύ της ΕΕ και των συμβαλλομένων μερών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (Αλβανίας, Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, ΠΓΔΜ, Κοσσυφοπεδίου, Μαυροβουνίου, Σερβίας), με βάση τη σταδιακή ενοποίηση της αγοράς μεταφορών στα συμβαλλόμενα μέρη».

Εξάλλου, από το διεθνές συνέδριο «Ενισχυμένη περιφερειακή ολοκλήρωση των Βαλκανίων», η διευθύνουσα σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, ανακοίνωσε ότι η Τράπεζα είναι έτοιμη να διαθέσει 200 εκατ. δολάρια για εμπορικά και μεταφορικά έργα στα Βαλκάνια, ενώ ανέδειξε τις «τεράστιες δυνατότητες» που υπάρχουν για να προχωρήσει η ένταξη των κρατών της περιοχής στην ΕΕ.

Ποιος θα το πάρει αυτό το έργο;

Πέρα από την «Κοινότητα Μεταφορών», η ΠΓΔΜ συμμετέχει και σε δύο Εργα Ενδιαφέροντος για την Ενεργειακή Κοινότητα (PECI), την ηλεκτρική διασύνδεση 400 Kv Μοναστηρίου - Ελμπασάν (Αλβανία) και την κατασκευή διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου Κλέτσοβτσε - Σόποτ - Βράνιε (Σερβία). Αυτό που ξεχωρίζει όμως είναι ένα Εργο Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος (PMI) και συγκεκριμένα η κατασκευή του διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας - ΠΓΔΜ, βάσει Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ της κρατικής εταιρείας «MER Skopje» και του ΔΕΣΦΑ, που υπογράφηκε στις 14/10/2016.

Το έργο εντάσσεται στο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου 2017-2026 του ΔΕΣΦΑ και περιλαμβάνει την κατασκευή αγωγού από τη Νέα Μεσημβρία έως τα σύνορα με την ΠΓΔΜ, στο ύψος του τελωνείου Ευζώνων. Σύμφωνα με τον ΔΕΣΦΑ, «το έργο θα προσφέρει μεταξύ άλλων στην ΠΓΔΜ τη δυνατότητα απευθείας πρόσβασης σε εναλλακτική προμήθεια φυσικού αερίου από την Ελλάδα, ενώ θα της δοθεί και η δυνατότητα να συνδεθεί και με άλλα πρότζεκτ που σχεδιάζονται για την περιοχή (βλέπε TAP). Ταυτόχρονα, θα δημιουργηθεί για τον ΔΕΣΦΑ μία καινούργια αγορά φυσικού αερίου και πιο συγκεκριμένα για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) της Ρεβυθούσας, η οποία μετά την ολοκλήρωση της 3ης δεξαμενής θα έχει μεγάλη διαθεσιμότητα εξαγωγής φυσικού αερίου».

Ανταγωνιστικά προς αυτό το έργο, για το οποίο ο ΔΕΣΦΑ ισχυρίζεται ότι «εντάσσεται στην ενεργειακή στρατηγική για την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού της ευρύτερης περιοχής», γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθεί ένα άλλο δίκτυο, από την εταιρία «Windows International», κατά πληροφορίες ρωσικών συμφερόντων, για την κατασκευή αγωγού από τη Νέα Μεσημβρία έως τη Γευγελή, που προβλέπεται να χρηματοδοτηθεί αποκλειστικά από ιδιωτικούς πόρους.

Το Μάρτη του 2016, η εταιρεία αυτή είχε υποβάλει στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας αίτηση χορήγησης άδειας αυτόνομου συστήματος φυσικού αερίου (ΑΣΦΑ) και από το Μάρτη του 2015 εμφανίζεται να έχει υπογράψει Μνημόνιο Κατανόησης για το έργο με την κρατική Εταιρεία Αξιοποίησης Ενεργειακών Πόρων της ΠΓΔΜ (MER). Το έργο αυτό διεκδικεί προτεραιότητα στην έγκριση, με το επιχείρημα ότι η αίτηση της «Windows International» προηγήθηκε χρονικά αυτής του ΔΕΣΦΑ. Ωστόσο, όπως ανέφεραν πηγές της ΡΑΕ με δηλώσεις τους στα ΜΜΕ, το έργο έχει προφανή «ευρύτερη γεωπολιτική σημασία», πέρα από την οικονομική, και αυτό προφανώς θα μετρήσει στην τελική επιλογή του φορέα.

Να σημειωθεί ότι η ΠΓΔΜ διαθέτει στα σύνορα με τη Βουλγαρία σημείο εισόδου μέσω του οποίου εισάγεται στο εθνικό σύστημα φυσικό αέριο προερχόμενο από τη Ρωσία. Το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών διενεργείται από την «Makpetrol», βάσει μακροχρόνιας σύμβασης προμήθειας με την «Gazprom», ενώ τρεις μεγάλοι καταναλωτές πραγματοποιούν δικές τους εισαγωγές φυσικού αερίου για την κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών. Τέλος, τον Αύγουστο 2016 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του τμήματος Κλέτσοβτσε - Στιπ του δικτύου διανομής φυσικού αερίου της ΠΓΔΜ από τη ρωσική εταιρεία «Stroytransgaz PJSC», ενώ υπό κατασκευή είναι και άλλα τμήματα του δικτύου.

Θ.

Ισχυρά συμφέροντα από ελληνικές επιχειρήσεις

Η διείσδυση ελληνικών επιχειρηματικών ομίλων στην ΠΓΔΜ παραμένει σημαντική, παρά τις συνέπειες από την καπιταλιστική κρίση. Σύμφωνα με στοιχεία του «Γραφείου Συνδέσμου», 8 επιχειρήσεις ελληνικών ή μεικτών συμφερόντων περιλαμβάνονταν στον κατάλογο των 200 μεγαλύτερων επιχειρήσεων στην ΠΓΔΜ, για το 2016.

Συνολικά, ο κύκλος εργασιών των 8 αυτών εταιρειών αντιστοιχεί στο 7% του κύκλου εργασιών των 200 μεγαλύτερων επιχειρήσεων της ΠΓΔΜ, δίνοντας μια πιο συνολική εικόνα για το ρόλο του ελληνικού κεφαλαίου στην οικονομία της ΠΓΔΜ, παρά την εκκρεμότητα που παραμένει εδώ και 26 χρόνια με το ονοματολογικό.

Ενδεικτικά, στην 3η θέση, ως προς τον κύκλο εργασιών, κατατασσόταν η «ΟΚΤΑ» (του ομίλου ΕΛΠΕ), ο μεγαλύτερος προμηθευτής καυσίμων στη χώρα, με κύκλο εργασιών 311 εκατ. ευρώ. Ακολουθούν στην 22η θέση η «USJE-TITAN» (του ομίλου ΤΙΤΑΝ), με κύκλο εργασιών 72,4 εκατ. ευρώ και στην 24η η «Veropoulos», με κύκλο εργασιών 70,7 εκατ. ευρώ. Στις 200 μεγαλύτερες επιχειρήσεις περιλαμβάνονται επίσης οι «Pivara Skopje» («Coca Cola HBC - Heineken», 35η), «Dojran Steel» (του ομίλου ΣΙΔΕΝΟΡ, 46η), η «ΑΚΤΟR» (57η), η «Zito Luks» («Elbisco», 135η) και η «Mermeren Kombinat» («Παυλίδης Μάρμαρα - Γρανίτες», 144η).

Οσον αφορά στην κερδοφορία, στην υψηλότερη θέση μεταξύ των επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων κατατάσσεται η «USJE-TITAN» (6η θέση στη γενική κατάταξη, με κέρδη 19,5 εκατ. ευρώ), ενώ ακολουθούν οι «Pivara Skopje» (10η θέση, με κέρδη 12,4 εκατ. ευρώ) και «Veropoulos» (14η θέση με κέρδη 8,9 εκατ. ευρώ).

Στις 200 πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις της ΠΓΔΜ περιλαμβάνονται επίσης οι «ΑΚΤΟR», «ΟΚΤΑ», «Mermeren Kombinat», «Arini Fesn» (ένδυση), «Sarantis» (διανομή καλλυντικών) και «Rontis» (ιατρικά βοηθήματα). Αξιοσημείωτη αύξηση κερδών σημείωσαν η «ΟΚΤΑ» (408%) και η «AKTOR» (286,4%), σε σχέση με το προηγούμενο έτος (2015).

Τα ΕΛΠΕ ελέγχουν την πλειοψηφία των μετοχών του διυλιστηρίου «ΟΚΤΑ», το οποίο από το 2002 έχει διασυνδεθεί με το διυλιστήριο των ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη, μέσω αγωγού μεταφοράς καυσίμων. Ομως, τόσο η λειτουργία του διυλιστηρίου (από το 2013) όσο και του αγωγού έχει διακοπεί και τα ΕΛΠΕ αξιοποιούν έκτοτε τις δεξαμενές, χωρητικότητας 350 εκατ. λίτρων, καθώς και τους σταθμούς φόρτωσης βυτιοφόρων και βαγονιών που βρίσκονται στις εγκαταστάσεις του διυλιστηρίου, για τις ανάγκες της τοπικής αγοράς των Σκοπίων.

Σύμφωνα με κύκλους της αγοράς των πετρελαιοειδών, τα ΕΛΠΕ κατέχουν μερίδιο 75% στην αγορά καυσίμων της ΠΓΔΜ, διακινώντας ετησίως περισσότερα από 834.000 κυβικά.

Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν ότι «σε περίπτωση επίτευξης συμφωνίας με την κυβέρνηση της ΠΓΔΜ για την επαναλειτουργία του αγωγού που συνδέει απευθείας τις εγκαταστάσεις της "ΟΚΤΑ" με το διυλιστήριο των ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη, τα Σκόπια αναμένεται να αναβαθμιστούν σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο (energy hub), διευκολύνοντας την περαιτέρω διείσδυση του ομίλου των ΕΛΠΕ στη γειτονική περιοχή του Κοσσόβου και στις αγορές της Νότιας Σερβίας, της Δυτικής Βουλγαρίας και πιθανόν της Αλβανίας».

Αντίστοιχα σχέδια καταστρώνει και η ΔΕΗ, που την περασμένη βδομάδα ανακοίνωσε ότι βρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο για την εξαγορά του ομίλου EDS, μίας μεγάλης εταιρείας στον τομέα της εμπορίας και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στην ΠΓΔΜ, καθώς παρέχει ηλεκτρική ενέργεια σε μεγάλες βιομηχανίες και επιχειρήσεις, έχοντας στο χαρτοφυλάκιό της το 40% των μεγάλων εταιρειών της ΠΓΔΜ. Η EDS διαθέτει μάλιστα θυγατρικές στη Σερβία, στη Σλοβακία και το Κόσσοβο.